Ціха нараджаўся ў перадсвітальным прыцемку звычайны летні ранак. Нішто, здавалася, не прадказвала трагедыі. А зусім побач, за цёмнымі водамі пагранічнага Буга, ужо былі зараджаны смерцю тысячы і тысячы аўтаматаў, кулямётаў, ружжаў вермахта. У адно імгненне задрыжала зямля ад выбухаў. Шквал металу і агню абрушыўся на будынкі і казематы Брэсцкай крэпасці. Так пачыналася вайна…
Згодна з планам «Барбароса», фашысцкая Германія павінна была разграміць Савецкі Саюз адным ударам – у ходзе «маланкавай вайны». Але Гітлер, натхнёны прыкладам Еўропы, якая капітуліравала ў рэкордныя тэрміны, пралічыўся. Вялікая савецкая дзяржава супрацьстаяла фашысцкім войскам амаль чатыры гады і завяршыла вайну ў логаве ворага.
Так, аб стратах можна сказаць адным словам: страшныя. Менавіта беларуская зямля прыняла на сябе першы ўдар праціўніка: на тэрыторыю рухалася самая магутная групоўка войск – 50 дывізій, што падтрымліваліся 1600 самалётамі. Наша рэспубліка стала арэнай буйнейшых бітваў з першага дня вайны. Але ўжо пачатак баявых дзеянняў паказаў, што проста так землі свае фашыстам абаронцы не аддадуць – будуць стаяць насмерть.
Сімвал мужнасці і сілы духу нашага народа – Брэсцкая крэпасць, якую праціўнік разлічваў узяць за лічаныя гадзіны. А яна, сцякаючы крывёю, трымалася да апошняга. Асобныя групы савецкіх воінаў працягвалі ўпарта супраціўляцца амаль да канца ліпеня 1941-га. У змаганнях загінула каля 2000 чалавек.
А ўсяго за гады Вялікай Айчыннай Беларусь страціла больш за 3 мільёны жыхароў. Каля 400 тыс. з іх – дзеці.
Праўда – жорсткая і бязлітасная. А памяць – балючая. У ёй – трагічны гістарычны вопыт, бо раптоўна развязаная фашыстамі вайна стала планамернай палітыкай вынішчэння славянскіх народаў. Упартага і сістэматычнага. Шляхам масавых забойстваў мірнага насельніцтва, карных аперацый, стварэння месцаў прымусовага ўтрымання людзей, лагераў смерці, насільнага вывазу на рабскую працу ў Германію… Усё гэта ставіў на мэце генеральны план «Ост».
У Беларусі прадугледжвалася знішчыць ці выселіць 75 працэнтаў насельніцтва, непрыдатнага, з пункту гледжання гітлераўцаў, па так званых расавых і палітычных ацэнках. А астатнія падлягалі анямечванню і выкарыстанню ў якасці сельскагаспадарчых рабоў.
На тэрыторыі рэспублікі ў гады вайны фашысты стварылі больш за 260 лагераў смерці. Толькі ў адным з іх, Трасцянецкім, загінула як мінімум 206 500 чалавек.
У перыяд акупацыі фашысты забілі звыш 1 млн 400 мірных жыхароў рэспублікі і больш за 810 тыс. ваеннапалонных. Каля 380 тыс. чалавек прымусова вывезлі на катаржныя работы ў Германію. У ходзе карных аперацый знішчылі амаль 5,5 тыс. населеных пунктаў, у тым ліку 630 – разам з жыхарамі. Адна з самых масавых, дарэчы, адбылася 14 студзеня 1944 года ў Але, дзе хаваліся ад карнікаў людзі з суседніх вёсак. Ды знайшлі смерць: ад рук фашыстаў загінулі 1758 чалавек, сярод якіх 950 дзяцей. Жудасны факт генацыду мірнага беларускага насельніцтва. Цяпер на гэтым месцы – мемарыяльны комплекс. Ідэю яго стварэння падтрымаў Прэзідэнт, а будавалі ўсёй краінай. «Ала» – сапраўдны народны праект памяці і патрыятычнага духу.
Расследаванні зверстваў нацыстаў і іх памагатых не спыняюцца і сёння. Выяўляюцца новыя факты знішчэння беларусаў.
Бясспрэчны факт: на захопленай тэрыторыі акупанты грэбавалі ўсімі міжнароднымі прававымі нормамі. Іх злачынствы былі страшныя па сваёй масавасці і жорсткасці, уяўлялі жудасную сатанінскую з’яву. Пасля сябе нацысты пакінулі крывавы след.
Мы смуткуем па ўсіх, хто прыняў смяротны бой і загінуў ад варожых куль, стаў ахвярай генацыду і масавага крывавага тэрору, памёр ад голаду і пакут. Нізка схіляем галовы перад подзвігам герояў, якія здабылі Перамогу і выратавалі свет ад карычневай чумы.
Наш пачэсны абавязак — захаваць памяць і гістарычную праўду аб Вялікай Айчыннай вайне. Не дапусціць, каб нацызм вярнуўся.
Валянціна БЕЛЬЧАНКА
Самыя цікавыя і важныя навіны шукайце ў нашых сацыяльных сетках: TikTok, Instagram, VK, Одноклассники, Telegram, Facebook, Youtube.