У апошні раз такое адбывалася ў 2017 годзе.
Пра Светлае Хрыстова Уваскрэсенне, або Вялікдзень, Пасху кожны з нас добра ведае з дзяцінства. Да ўрачыстасці фарбуюць яйкі і пякуць кулічы, якія прынята асвяціць у царкве. Але шмат яшчэ спраў і напярэдадні.
Нават сёння ў многіх сем’ях захоўваецца традыцыя загадзя прыбірацца ў хаце і на падворку, прытрымлівацца посту. Найбольш актыўная падрыхтоўка разгортваецца ў апошні тыдзень, пачынаючы з Вербнай нядзелі. І асаблівая ўвага надаецца чацвяргу, які называюць Чыстым: усё вычышчаюць і вымываюць, выкідваюць старыя рэчы, накіроўваюцца ў лазню, мяняюць бялізну. А ўвечары ў суботу ідуць у царкву. Яшчэ з даўніх часоў склалася традыцыя праводзіць Велікоднае богаслужэнне ўначы. З сабой – кошык са стравамі, якія асвяшчаюць.
Калі вяртаюцца дадому, пачынаюць разгаўляцца. На святочным стале – мяса, сыр, каўбасы… Але першая страва – велікодныя яйкі і кулічы.
Кулічы і яйкі: адкуль традыцыя?
Рэцэптамі велікодных частаванняў могуць падзяліцца многія. А вось што сімвалізуе кожнае з іх і адкуль пайшла традыцыя падаваць гэтыя стравы на святочны стол, ведаюць, мяркую, хіба што лічаныя. Таму давайце разам зазірнём у мінулае.
Куліч – высокі велікодны хлеб круглай формы, які гатуецца з дражджавога цеста. Традыцыя пячы яго на Пасху прыйшла да нас з Візантыі.
Па паданні, пасля таго як Хрыстос уваскрос, ён прыходзіў да апосталаў на трапезы. І яны пачалі пакідаць для свайго Настаўніка свабодным цэнтральнае месца, а ў сярэдзіну ставіць прызначаны для яго хлеб. У далейшым у дзень Уваскрэсення Хрыстова ўзнікла традыцыя пакідаць такі хлеб (па-грэчаску «артас», што перакладаецца як «квасны хлеб») у храме на спецыяльным стале, тым самым узгадваючы апостальскую трапезу з Хрыстом.
Паступова ў кожнай сям’і на Вялікдзень пачалі гатаваць свой артас, які з-за сваёй формы атрымаў назву куліч. Ён сімвал Божай спагады і міласэрнасці.
Яшчэ адзін атрыбут гэтага свята – чырвонае яйка. Хаця сёння для фарбавання выбіраюць і іншыя колеры, асноўным, несумненна, застаецца чырвоны. Ён сімвалізуе кроў, якую Гасподзь праліў на крыжы ў імя выратавання чалавецтва. А само яйка – сімвал пачатку новага жыцця і надзеі на ўсеагульнае будучае ўваскрэсенне.
У аснове традыцыі – гісторыя, звязаная з Марыяй Магдалінай. Паводле Святога Пісання, яна распавяла рымскаму імператару Тыберыю аб Уваскрэсенні Хрыстовым. Венцаносец сказаў, паказаўшы на вараныя курыныя яйкі: «Я паверу ў гэта, толькі калі гэтыя яйкі стануць чырвонымі». І тут жа іх шкарлупіна пачырванела.
З часам былі прыдуманы «фарбаванкі» і «пісанкі» – яйкі – творы мастацтва, упрыгожаныя кветкавымі ўзорамі, арнаментам і нават мініяцюрнымі ілюстрацыямі да Евангелля.
Сакрэты прыгатавання
Раней рэцэпты кулічоў перадаваліся з пакалення ў пакаленне як сямейная рэліквія. Цяпер, вядома, усё нашмат прасцей: зайшоў у магазін і купіў. А памятаеце, як было?
Смачны пах – на ўсю хату, і здобны хлеб – з печкі. Не выключаю, што і сёння ёсць сем’і, дзе такую традыцыю працягваюць. А камусьці печку замяніла духоўка ці мультыварка. Таму некалькі парад для тых, хто разлічвае на ўласныя кулінарныя здольнасці.
Дасведчаныя гаспадыні запэўніваюць, што галоўны сакрэт ідэальнай выпечкі – добры настрой, спакой і светлыя думкі на ўсіх этапах гатавання.
Як бы ні хацелася спрасціць сабе задачу, велікодныя кулічы пякуць толькі з дражджавога цеста. Ніякія разрыхляльнікі і пякарскія парашкі для гэтай справы не падыходзяць. Толькі дрожджы (лепш свежыя, «жывыя», але падыдуць і сухія). У адваротным выпадку атрымаецца кекс, а не куліч.
Не апошняе значэнне мае мука. Гэта абавязкова павінен быць высакаякасны прадукт. І нават у гэтым выпадку яго лепш прасеяць 1–2 разы праз дробнае сіта. Ад гэтага мука насыціцца кіслародам і куліч атрымаецца пышным і паветраным.
Важна набрацца цярпення і выконваць этапнасць гатавання: спачатку рыхтуюць рошчыну, потым замешваюць цеста і 3–4 разы адпраўляюць яго на расстойку. Пры гэтым штораз абмінаюць, дадаюць у яго новыя інгрэдыенты і старанна вымешваюць на працягу некалькіх хвілін.
Дражджавое цеста любіць цяпло і спакой. Таму посуд, у якім яно будзе расстойвацца, варта прыкрываць вафельным ручніком або адрэзам баваўнянай тканіны і берагчы ад скразнякоў.
Для начыння аптымальна падыходзяць разынкі, курага, цукаты. Іх трэба старанна і раўнамерна ўмяшаць у цеста. Колькі сыпаць – справа густу, але не перашчыруйце. Лішак «гасіць» актыўнасць дрожджаў, і куліч можа не падняцца так, як хацелася б.
Выпякаць святочны хлеб трэба таксама паэтапна. Спачатку – на нізкіх тэмпературах (максімум 100 °C), потым – на сярэдніх (180 °C). Такі прыём прадухіліць з’яўленне на кулічы расколін і ён, ужо гатовы, не ападзе, калі вы дастанеце яго з духоўкі.
Да святочнага стала
Прапануем вам нескладаны рэцэпт велікоднай булкі аднаго з блогераў, які запэўнівае: атрымаецца ва ўсіх!
Для рошчыны: 100 мл малака падцяпліць у мікрахвалёўцы, дадаць да яго 4 г сухіх хуткадзейных дрожджаў, гарбатную лыжку цукру і столькі ж мукі. Усё добра змяшаць венчыкам і адправіць у цёплае месца (можна ў духоўку, уключаную на мінімум, – 30–40 °С) на 10–15 хвілін, пакуль не ўтворыцца зверху плеўка. Гэта значыць, што дрожджы «запрацавалі».
Для цеста: узбіць 2 яйкі з 50 г цукру да лёгкай пены, дадаць 40 г растопленага сметанковага масла, крыху мукі і перамяшаць. Дадаць рошчыну і паступова падсыпаць муку (спатрэбіцца прыкладна 250 г).
Цеста павінна атрымацца густое і пруткае. Посуд з ім патрэбна накрыць і адправіць у цёплае месца (можна зноў выкарыстаць духоўку, паставіць на сонечны падваконнік ці каля батарэі) прыкладна на паўтары гадзіны.
Падняцца цеста павінна ў тры разы і быць паветраным, у бурбалках. Калі гэтага не адбываецца, значыць, яму мала цяпла. Варта яшчэ пачакаць.
За гэты час разынкі (50 г) трэба заліць кіпенем, затым абсушыць на ручніку і абсыпаць мукой. У паднятае цеста іх усыпаюць акуратна і вымешваюць лыжкай ад краёў да сярэдзіны. Цеста павінна добра адліпаць ад талеркі. Гэтай колькасці хопіць на адну булку 13,5 см у дыяметры.
Перакладаем цеста ў форму, ставім у халодную духоўку і ўключаем яе на 180°. Калі нагрэецца, засякаем прыкладна 40–50 хвілін.
Гатоўнасць правярайце доўгай шпажкай або зубачысткай: калі нічога не прыліпае, значыць, куліч гатовы.
Для глазуры: бялок аднаго яйка (яно павінна быць з халадзільніка), 100 г цукровай пудры, лімонка на кончыку нажа.
Бялок узбіваем да белай пены, усыпаем частку пудры і лімонку. Зноў узбіваем, дадаем астатнюю цукровую пудру. Узбіваем да белай цягучай кансістэнцыі.
Калі жадаеце каляровую, то можна дадаць харчовы фарбавальнік. Глазуру лепш патрымаць у халадзільніку хвілін 20 і намазваць трэба, калі куліч астыне. Зверху можна ўпрыгожыць яго кандытарскай вобмешкай.
Светлага вам Вялікадня!
Матэрыялы падрыхтавала Валянціна БЕЛЬЧАНКА
